با تغییر و تحولات عمیق در حوزه های ارتباطات و تعاملات انسان ها، سرمایة اجتماعی (اعتماد و تعامل مردم با مردم، مردم با دولت، دولت با مردم و. . . ) به عنوان مؤلفه ای مؤثر و برجسته در زیستمان سیاسی اجتماعی شهروندان مطرح شد. درهمین چارچوب در الگوی حکمرانی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه اجتماعی و قدرت نرم، نقشی کلیدی و محوری داشته است؛ به طوری که قریب به اتفاق اندیشمندان و تحلیلگران داخلی و خارجی علل وقوع انقلاب اسلامی، استمرار و تثبیت اهداف و عبور از بحران های مختلف (سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی) پس از انقلاب را به همین امر نسبت دادهاند. جنگ ترکیبی و شناختی ازجمله تاکتیک هایی است که با هدف تضعیف سرمایه ی اجتماعی و در استمرار راهبرد های فرهنگی سیاسی نظام سلطه علیه جمهوری اسلامی ایران در پروپاگاندای و فضاسازی رسانه ای آنها مطرح شده است. در بررسی مسئله و جمع آوری داده ها علاوه بر استفاده از منابع کتابخانه ای، اسنادی و فضای مجازی از مصاحبة عمیق با نخبگان و افراد صاحبنظر (رسانه ای، سیاسی، دانشگاهی و. . . ) نیز بهره گیری شد. پس از جمع آوری داده های مفهومی و کدگذاری محورهای مختلف، در نفر هشتم اشباع نظری حاصل شد. یافته های پژوهش با روش کیفی و استراتژی گرنددتئوری حاکی از آن بود که مؤلفه های رسانه ای (فضاسازی رسانه ای، شبهات سیاسی مذهبی و. . . )، اقتصادی (التهابات اقتصادی، وضعیت معیشتی رفاهی، اشتغال و. . . )، سیاسی (فضای باز سیاسی، مطالبه گری، حکمرانی خوب، شایسته سالاری و. . .، فرهنگی اجتماعی (ذائقه سنجی، سبک زندگی، کارآمدی نهادهای فرهنگی تربیتی و. . . )، روان شناختی (احساس محرومیت و تبعیض، مختصات دوران جوانی)، نقش مستقیم و غیرمستقیم در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی دارند؛ ضروری است با نگاهی میان رشته ای و جامع، راهبردها و راهکارهای عملیاتی مناسبی طراحی و تدوین شود.

بررسی و تحلیل نحوه ارتباط انسان با وجود، به مثابه موجودی مستقر در جهان، و سوال از چگونگی درک آدمی از هستی، پرسشی اساسی است که مارتین هایدگر در اثر فلسفی خویش، وجود و زمان، بدان پرداخت و کوشید که راز هستی مند بودن آدمی را بگشاید. بر مبنای فلسفه وی، انسان همان وجودی است که سعی دارد بفهمد، و فهمندگی و عالم داشتن، سرشت اوست. او هماره با پیش فهمی از اشیا و جهان، در تلاش تفسیر جهان است. فهم و تفسیر، ذات آدمی است. جهان به سان تصویر آشکار می شود و حقیقت هنر توسط هنرمند در تصویر هنری رخ می نمایاند. عکس نیز به مثابه تصویر، همچون سایر ابژه های این جهانی، تفسیر می شود و مفسر با مجموعه ای از پیش فهم ها و پیش تصوراتی که به-هویت و فهمندگی اش شکل داده، هر تصویری را تفسیر می کند. فهم و فهمندگی امری ثابت و صلب نیست، بل سیال و پویاست. آن چه در برابر برخی عکس ها، در مخاطب آن رخ می دهد، به همین پیش فهم هایی بستگی می یابد که عکس به آن وابسته است، و همان پیش فهم است که عکس را برای مخاطبش خاص و ویژه می نماید. آن چه عکس ها، در زندگی اکنون انسان، نمایش می دهند، آن جا اهمیت خود را نشان می دهد که تحلیل و بررسی عکس هایی که موضوعیت اجتماعی انسان را به مثابه موجودی در این جهان، نشان می دهند، می توانند هستی آدمی را محاکات کنند. مقاله حاضر، سعی در تاباندن نوری به حریم خلوت عکس اجتماعی (و خانوادگی)، و مخاطب ویژه اش دارد.

هرچند تالاب ها زمانی بهترین تفرجگاه­های ایران به شمار می­رفتند، ولی در اثر عواملی همچون مدیریت غیرکارا، تعارض انسان-تالاب، تعارضات اجتماعی و عوامل طبیعی، بسیاری از آنها امروزه خشک شده و از بین رفته­اند. مقاله حاضر با هدف ساماندهی تالاب هشیلان کرمانشاه از طریق ظرفیت­سازی و مشارکت اجتماعی، بر اساس یافته­های حاصل از اجرای طرح ساماندهی تالاب هشیلان با رویکرد ظرفیت­سازی اجتماعی انجام شده است. شیوه پژوهش، مشارکتی با کارکرد تحقیق در عمل است. جامعه آماری پژوهش، نهادهای محلی و دولتی و همچنین زنان و مردان روستاهای حوضه تالاب مخصوصاً روستاییان هشیلان است. برای ساماندهی تالاب هشیلان، از ابزار سیپا (برقراری ارتباط، آموزش و آگاهی عمومی) به عنوان ابزاری برای ظرفیت­سازی و مشارکت اجتماعی استفاده شد. برای برقراری ارتباط با جامعه و نهادهای محلی و دولتی در جهت برجسته‏سازی اهمیت تالاب، جشنواره­ای برگزار و کارگاه­های آموزشی برای مردم روستای هشیلان اجرا شد. همچنین در راستای ارائه برنامه­های راهبردی، نشست­هایی با معتمدان محلی تدارک دیده شد و از طریق پرسشنامه موردبررسی قرار گرفتند. داده‏ها با نرم افزار SPSS26 تحلیل شدند و تکنیک SWOT مورد استفاده قرار گرفت. طبق نتایج، برقراری ارتباط، آموزش، آگاهی و همچنین برگزاری جلسات آموزشی، مهم ترین عوامل مؤثر در حفاظت و حمایت از تالاب هشیلان به دست آمدند. همچنین توسعه گردشگری و بهره­برداری پایدار می تواند نقش مهمی در توانمندسازی جوانان روستایی و کسب درآمد پایدار داشته و زمینه را برای کاهش مهاجرت آنها به نقاط اطراف فراهم کند.

امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، موزه­ها نقش مؤثری در ترویج فرهنگ و بالابردن سطح آگاهی عموم دارند و به عنوان مراکزی جهت حفظ و اشاعۀ فرهنگ یک جامعۀ قلمداد می­شوند که در مرحلۀ اول، نگهداری و سپس گسترش فرهنگ را برعهده گرفته­اند. نگهداری از اثر موزه­ای به عنوان نخستین گام در فرایند موزه­ای شدن شیء نقش مؤثری در بقای آن دارد؛ فرایندی که در چندین مرحله و زیر نظر چندین کارشناس با گرایش های موزه­داری، باستان شناسی، مستندنگاری و مرمت صورت می­گیرد. از این ­رو مستندنگاری اثر موزه­ای به عنوان مهم ترین و ابتدایی­ترین مرحله در فرایند اشاره شده و به منظور حراست از اثر موزه­ای، ضروری­ترین اقدام است که به دانش مربوط به آن شیء می­افزاید. این کار نه تنها از بعد هویت­بخشی قابل توجه و مهم است بلکه در تولید محتوای آموزشی و پژوهشی نیز نقش مؤثری را در موزه ایفا می­کند و به عنوان بستری به منظور تقویت زیرساخت های تولید محتوا برای شیء حائز اهمیت است. از این ­رو بهره­گیری از سیستمی یکپارچه و جامع برای دسترسی بهتر به اطلاعات شیء موزه­ای در تمام موزه­ها قابل توجه و ضروری است. موزه­ها برای طبقه­بندی آثار خود از استانداردهای مختلفی استفاده می­کنند که در این پژوهش با تمرکز بر مستندنگاری آثار موزه­ای، انواع طبقه بندی فراداده­ای موزه و استاندارهای مورد استفاده در موزه­ها بررسی خواهد شد. این مقاله به روش توصیفی- تطبیقی، استانداردهای فراداده­ای مطرح را که در موزه­های مختلف جهان مورد استفاده قرار گرفته است، معرفی کرده و مورد مقایسه قرار داده است. از طرفی به منظور بررسی وضعیت شیوه­های مستندنگاری آثار در موزه­های کشور نیز موزۀ ملی ایران و موزۀ ملی ملک انتخاب شده و با انجام دادن مصاحبه به میزان اهمیت و نقش فراداده­ها و استانداردهای مطرح پرداخته شده است. هدف این پژوهش شناسایی و معرفی انواع استانداردها و الگوهای مورد استفاده در مستندنگاری آثار موزه­ای است که ضرورت ایجاد و اهمیت طبقه­بندی فراداده­ها و استانداردهای آثار موزه­ای در موزه­ها را نشان می­دهد. نتایج حاصل بیانگر به کارگیری استانداردهای آزموده شده و مورد تأیید جهانی است که فراداده­ها را از زوایای مختلفی مشخص و طبقه­بندی نموده و این امر کمک زیادی به ساماندهی بخش مستندنگاری موزه­های کشور خواهد کرد و علاوه بر طبقه­بندی استاندارد آثار، دسترس­پذیری اطلاعات را نیز آسان می­سازد. در موزه­های مورد بررسی (موزۀ ملی ایران و موزۀ ملی ملک) با توجه به تنوع و کثرت آثار در هر دو موزه که حاوی حجم زیادی از اطلاعات هستند، موزۀ ملی ملک برای طبقه­بندی فراداده­ای در موزه از استانداردهای جهانی استفاده کرده است، اما موزۀ ملی ایران در این خصوص استانداردهای تعریف شدۀ خود را دارد.

حواس پنج گانه ی انسانی یکی از مهم ترین داده های مطالعاتی در تاریخ اجتماعی حواس است. و درمیان آن، ذایقه ی چشایی به دلیل درهم تنیدگی عمیق آن با فرهنگ های متنوع جوامع گوناگون، به اشکال متنوعی ظهوریافته و خوراک و دست پخت را در طبقات مختلف اجتماعی وابسته به آداب و سنت های متنوعی می سازد. عکس های اجتماعی این قابلیت را دارند که همچون گواهی بر این مدعا عمل کرده و سلیقه های چشایی را مبتنی بر ساختارها و بافتارهای اجتماعی، ایدیولوژی، و روابط اجتماعی عیان سازند. انسان شناسان و پژوهش گران تاریخ فرهنگی و اجتماعی، مجموعه ی ویژگی های منسجم در سلیقه ی چشایی را "روح غذا" می-نامند که بر کلیت سلیقه های چشایی یک جمعیت انسانی حاکم است. براساس کارکرد تاریخ اجتماعی حواس در مطالعه ی اسناد تاریخی زندگی روزانه، می توان حس چشایی را در صورت بندی طبقات اجتماعی به واسطه ی عکس های اجتماعی مورد تحلیل قرار داد. سوال اصلی اما این است که چگونه به واسطه ی بازخوانی حس چشایی در عکس های روزمره، می توان به ویژگی "روح غذا" در یک-طبقه ی اجتماعی دست یافت؟ فرض براین است که عکس های اجتماعی، به ویژه آن ها که به صورت دم دستی گرفته می شوند، دارای اطلاعات دیداری قوی راجع به انواع سلیقه های چشایی در فرهنگ ها و طبقات مختلف اجتماعی هستند. با مطالعه ی آن ها براساس تاریخ اجتماعی حواس، می توان به الگویی در تحلیل عکس براساس سلیقه های چشایی دست یافت. نتیجه آن که عکس های اجتماعی کیفیات متنوعی از "روح غذا" را در طبقات مختلف اجتماعی به دست می دهند. در پایین هرم طبقاتی، افراد به سفره ی غذا و پر بودن آن توجه بیشتری دارند؛ در طبقه ی متوسط شهری، توجه به سلامت، لذت بردن از دورهمی ها، و مطلوبیت اجتماعی است و در طبقات مرفه ایران، خوراک همچون یک ابژه ی زیباشناختی عینی در عکس ها ارایه می شود.

بیان مسئله: حس لامسه، کلید درک حضور در جهان­است؛ چرا که بدون آن انسان در ارتباط با پیرامون خود بیشتر شبیه به­یک ناظر است. لامسه حسی­است که با تمام جسم قابل دریافت­است و درک آن آمیخته­است با انواع حس­های دیگر انسانی. از همین­رو پژوهش­گران حوزه­هنرهای بصری از اصلاحی باعنوان لمس دیداری (haptic visuality) در فهم اثر هنری نام می­برند.روش پژوهش: برهمین اساس، با تکیه بر تاریخ اجتماعی لمس که در آن چگونگی ادراک لمسی مردمان گذشته در برابر جهان درتیررسِ توجه مورخان قراردارد، به­تحلیل جایگاه ادراک لامسه­ای (haptic perception) و لمسِ دیداری در فهم عکس­های اجتماعی به­عنوان اسنادی تاریخی می­پردازیم؛ به­این پرسش اساسی پاسخ می­دهیم­که چگونه می­توان بجز قوه­ی دیداری، کارکرد تمامیت بدن­را در درک ملموس عکس­ها و روند تأثیرگذاری چنین درکی­را در تفسیر و تأویل آن­ها مورد مطالعه­ی تحلیلی قرار داد؟ این­موضوع به­ویژه آن­جا اهمیت به­سزای خودرا عرضه می­دارد که در تحلیل آثار عکاسانه­­ی خصوصی و خانوادگی، کارکرد عاطفی و بازیابی خاطرات­را در روند تأویل عکس­ها مدّنظر قراردهیم؛ دراین­جا، انگاره­های لمسی به­دوصورت "استعاری" و "جسمانی" ازطریق احساسات فهم عکس­را میسر می­سازند.نتیجه: در تحلیل عکس­های اجتماعی، ادراک لامسه­ای و حواس غیردیداری غالباً نقش مهمی­را نه­تنها در تحریک خاطرات گذشته، که در فعال­سازی و شکل­دادن به­آن­ها بازی کرده و اَعمال بدنیِ مبتنی بر علاقه­را به­واسطه­ی حس لامسه به -و از- بستر عکس منتقل می­سازند.

خانواده مسلمان ایرانی در شرایط کنونی با مسائل اجتماعی متعددی روبرو است که به زعم این مقاله ناشی از فاصله گرفتن از نسخه بومی، ملی و دینی خانواده، می باشد. براین اساس هدف این پژوهش فهم و کشف الگوی سازمان اجتماعی خانواده در آموزه های قرآنی است که از طریق پاسخگویی به دو سوال زیر میسر می شود. در سازمان اجتماعی خانواده اهداف ، ارکان و کارکردهای خانواده کدامند و نظام اجتماعی خانواده چگونه سامان دهی شده است؟ روش تحقیق، کیفی و ترکیبی از سه رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تحلیل محتوا کیفی، روش داده بنیاد و است.یافته های نشان می دهد، مهمترین اهداف و کارکردهای تاسیس خانواده عبارتنداز: حصول آرامش به عنوان هدفی بسترساز و در عین حال مسقل، اجتماعی کردن دین، جامعه پذیر کردن فرزندان، سلامت اجتماعی و فرزندآوری. همچنین یافته ها نشان می دهند، صورتبندی نقشی در خانواده به گونه ای تنظیم شده که نقش های نرم، عاطفی و محوری در تحقق اهداف خانواده، مربوط به موقعیت های زنانه و نقش های سخت، رسمی و ابزاری، مربوط به موقعیت های مردانه است. مهمترین نقش فرزندان احسان به والدین و مهمترین نقش نظام خویشاوندی ، حمایت اجتماعی از خانواده است. نتیجه اینکه ترکیب نقشهای زنانه و مردانه در خانواده رابطه اجتماعی دوستانه، محبت آمیز و مبتنی برایثار، آرامش، اطمینان و اعتماد را در خانواده و جامعه تولید و باز تولید می کند.

بیان مسئله: موسیقی در طول تاریخ همواره مورد توجه ایرانیان بوده و در تمام دورة های مختلف پادشاهی ایران جایگاه خود را به طور رسمی در میان حاکمان حفظ کرده است. با روی کار آمدن دودمان قاجار و تجربه نزدیک شدن ایران به غرب، تغییرات چشم گیری در زمینه های هنری به خصوص موسیقی و نگارگری پدید آمد. اما تأثیر این تحولات بر فعالیت زنان خنیاگر با ابهاماتی روبه رو است. بر همین اساس پرسش اصلی این پژوهش چیستی جایگاه اجتماعی زنان خنیاگر این دورة در میان نگاره ها و منابع مکتوب و سفرنامه ها و همچنین و چگونگی پوشش آنان به عنوان زنان خنیاگر است. همچنین چیستی ابزار آلات خنیاگری و سازهای مورد استفاده آن ها از پرسش های دیگری است که به آن پاسخ داده می شود. این پژوهش از نظر هدف بنیادی و از نظر رویکرد کیفی است که براساس داده‎های کتابخانه ای و تحلیل محتوی بصری با بهره گیری از دانش نشانه شناسی یافته های آن تحلیل و تبیین میشود. براساس یافته های این پژوهش همان گونه که مرتبه اهالی موسیقی در دوره های مختلف حکومت های ایرانی لغزان و نامطمئن بوده در دوره قاجار نیز این نگرانی پا برجا بوده و این مسئله برای زنان خنیاگر دشوارتر و بسته به نوع کار، نوازنده، رقصنده یا خواننده و مانند آن، نیز متفاوت بوده است.

عکس ­های تاریخی ابزار مهمی در مطالعه­ و تحلیل تاریخ ­اجتماعی دوره­ ها هستند که علاوه­ بر ارایه­ اطلاعات بصری، دارای مفاهیم ضمنی درخصوص سایر حواس ازجمله حس ­چشایی ­اند، به گونه­ای ­که با استخراج عناصر مربوط به­ ذائقه­ چشایی از عکس­ها و تطبیق آ­ن­ها با منابع مکتوب، می­توان بر چگونگی سلایق مقولات ­اجتماعی از طریق قوه­ چشایی، شیوه­ی طبخ غذا، مواد مورد استفاده و سرو غذا در طبقات مختلف اجتماعی دست­­یافت. چه ­بسیاری ­از عکس ­های دوران قاجار، به ­همراه رفتارهای مرتبط با انواع خوراک­ های این­ دوره ثبت­شده ­اند. بدین­ منظور در پژوهش ­حاضر، با به­­ کارگیری تاریخ­ اجتماعی ­حواس به­ عنوان روش تحلیل عکس­ ها، به­ بررسی حس ­چشایی در عکس­ های طبقات مختلف اجتماعی دوره­ قاجار می­پردازیم. پرسش مهم تحقیق آن­است که ذائقه­ی چشاییِ لایه ­های مختلف اجتماعی دوره­ قاجار چه ­تفاوت­ هایی داشته و چگونه در عکس­های ­اجتماعی آن­ دوره نمود یافته ­است؟ نتیجه این­­که در عکس­ های این ­دوره­، غذا و عناصر مربوط به­ آن درطبقات بالای جامعه­ نه ­تنها برای رفع گرسنگی، که جنبه­ زیبایی­ شناسانه و تجملاتی ­دارد، به­ صورتی که عاملی مهم جهت نمایش اشرافیت در ضیافت­ هایی چون مهمانی آش­خوران شاه می­ شود. در این ­طبقات حجم بالای غذای مرغوب به­ طور هم زمان در یک وعده­ غذایی استفاده می ­شود. درحالی­که در طبقات پایین ­تر، غذاها ساده ­تر و بدون توجه به­ زیبایی، صرفا از جهت الزام و اضطرار مصرف­ می­شده ­اند.